Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2019

Barcelona, octubre 2019: La revuelta sin voz

La condena de los políticos catalanes en el Tribunal Supremos funcionó como chispa que provocó p un incendio fuera de control. Por varios días Barcelona se enfrentó a una revuelta juvenil como nunca había visto antes. Miles de jóvenes construyeron barricadas y se confrontaron con la policia, ignorando la Ley y los llamamientos a la calma. La participación a estas prácticas ha sido especialmente masiva, y con una insistencia sin precedentes. Dado que no se trata de incidentes asilados, las consecuencias políticas son importantes:

1. La revuelta a la calle empezó por la decisión del Tribunal Supremo, no obstante , no es esta su razon y su causa. Toda la historia del referéndum y del encarcelamiento de algunos de sus organizadores dió la oportunidad para la expresión de un descontento que va mas allá de esta cuestión , aunuqe en relación con ella. La juventud que sale a la calla denuncia toda la miseria de la supervivencia y el canibalismo social que impone el capitalismo tardío. Desde luego el grito «Independencia» une la mayoría, pero no es una revuelta por la Independencia,es decir, la creación de un nuevo estado. Esta reivindicación funcioná como una consigna, un «significante vacio» (como diría Laclau) que puede expresar o co-articular contenidos múltiples e diferentes. Para algunos/as significa la creación de un nuevo estado , para muchos/as la liberación del territorio del entramado de los intereses de las élites del régimen del 78 con los poderes del INDEX 35 que han impuesto políticas de austeridad y salvajes recortes durante los últimos años. Para otros puede significar la rebelión contra el capital o/y el estado, o todo junto a la vez. En todo caso si hay algo en común en este pluralismo y confusión de significados es que rompen con la agenda del independentismo oficial, que tenía como objetivo la creación de un nuevo estado internacionalmente reconocido y bajo el liderazgo de políticos profesionales y intelectuales orgánicos del catalanismo. En otras palabras tenemos la gestación y surgimiento de nuevos contenidos, mas sociales.

2. En consecuencia, el movimiento independentista se ha fracturado -no de todo - entre una tendencia nacional pacifista que sigue la linea oficial, y otra, mas juvenil que introduce o quiere introducir cuestiones sociales y mas futuristas. La patata caliente para el catalanismo oficial es que el plan político de sus lideres encarcelados ha sido las negociaciones bilaterales con el estado español, y por eso siempre han intentado dar la impresión de interlocutores serios que lideren un movimiento compuesto de ciudadanos responsables y pacíficos. El discurso, por la otra parte, de la ala derecha del Estado es que son lideres de una insurrección. El tribunal supremo les ha condenado por «sedición» pero no por rebelión como pedía la fiscalía. La revuelta en la calle avala los argumentos de la fiscalía -que son lideres de un movimiento violento- y de la tendencia mas derechista del españolismo y dificulta la posición penal y política de los lideres encarcelados -evidentemente también la posibilidad de quedarse en libertad pronto. La caída del reato oficial del catalanismo provoca una crisis de liderazgo -se consideran lideres de un movimiento que no controlan.

3. Es casi seguro que vendrá operaciones represivas por parte de la policía a gran escala. Ya se han impuesto la primeras prisiones provisiones. Las autoridades examinarán hasta la saciedad las docenas de videos para identificar y detener personas. Es probable que se dirijan contra el abanico político de  diferentes colectivos y tendencias políticas  — aparte de los jovenes sin afiliación política concreta. Todo el delirio contra las CDR muestra que el estado español intentará repetir la receta del País vasco imponiendo la calificación de “terrorismo” a la revuelta.


4 .La revuelta social de los últimos días evidencia un vacío discursivo. La dirección política del catalanismo oficial, evidentemente ,se desmarca y condena. Las organizaciones y colectivos anticapitalistas no dirigen el movimiento, y no han expresado estrategia y discurso que pueda ofrecer una perspectiva a la juventud radicalizada. Tampoco es fácil expresar y equilibrar diferentes sensibilidades sociales y nacionales, teniendo en cuenta los diferentes actores (partidos, estados, medios de comunicación , empresas) que se implican en esta historia. La revuelta desoye hasta cierto punto las directrices de los lideres oficiales del independentismo, pero no puede romper totalmente con ellos, porque romper con ellos quiere decir romper con los presos, y eso no se posible: los presos tienen un peso simbólico y político especial en la la confrontación con el estado español. La juventud radicalizada quiere intensificar el conflicto no sólo contra el estado español sino también contra las élites de todo color y ha roto con el relato del movimiento pacífico y cívico”, ¿pero hasta dónde puede llegar sin un discurso autónomo y bajo la mirada represora del estado (post)franquista? La revuelta ha sido un hijo del catalanismo hasta cierto punto (como también de las luchas anticapitalistas y libertarias de esta ciudad) aunque sea hijo indeseado -aun no se ha dotado con experiencias, discursos y estructuras mientras sus enemigos la quieren aniquilar aquí y ahora. Cualquier palabra a favor probablemente se pagará caro y por otra parte, tampoco queda claro con qué discurso alguien la podría defender. Ni siquiera se ha contestado la pregunta esencial “Cual es el objetivo?” ¿La independencia? ¿La libertad de los presos políticos? ¿La república social o socialista? ¿La revolución proletaria?Así que la revuelta se queda huérfana. Nadie la adopta, nadie dice que la acepta. Quizás hasta cierto punto eso sea su destino histórico. Y los Acontecimientos aparezcan en el momento de la excepción, cuando la rebelión encuentra su voz.

Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2019

Βαρκελώνη, Οκτώβρης 2019. Μια πρώτη εκτίμηση.

Η καταδίκη των καταλανών πολιτικών από το Ανώτατο Δικαστηρίου για την διοργάνωση δημοψηφίσματος το 2017, λειτούργησε σαν σπίθα που προκάλει πυρκαγιά πέρα από κάθε έλεγχο. Εδω και 5 μέρες η Βαρκελώνη αντιμπετωπίζει ενα νεολαιίστικο ξεσηκωμό χωρίς προηγούμενο. Χιλιάδες νεοι στήνουν οδοφράγματα και συγκρουόνται με την αστυνομία, αψηφώντας το Νόμο και τα καλέσματα για ηρεμία. Οι συμμετοχή σε αυτές τις πρακτικές είναι μαζική, μαζικότατη, και με μια επιμονή που η Βαρκελώνη δεν έχει δει εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Εφόσον δεν πρόκειται για απομονωμένες ενέργειες , οι πολιτικές  συνέπειες είναι σημαντικές:

1. Η εξέγερση στον δρόμο ξεκίνησε με αφορμή την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου, δεν είναι όμως αυτό λόγος  και αιτία της. Η όλη ιστορία της δημοψηφίσματος  και της φυλάκισης των οργανωτών του έδωσε την ευκαιρία για να εκφραστεί μια δυσφορία που πάει πιο πέρα από το συγκεκριμένο ζήτημα αν και σε σχέση μαζί του. Οι νεολαίοι που βγαίνουν στο δρόμο καταγγέλλουν όλη τη μιζέρια της επιβίωσης και τον κοινωνικό κανιβαλλισμό που εχει επιβάλει ο ύστερος καπιταλισμός. Βέβαια η κραυγή "Ανεξαρτησία" ενώνει τους περισσότερους, όμως δεν είναι εξέγερση για την Ανεξαρτησία, δηλαδή απλώς την δημιουργία ενός νέου κράτους. Το αίτημα αυτό λειτουργεί σαν μια φράση, ένα σύνθημα, ένα "κενό σημαίνον" (όπως θα έλεγε και ο Laclau) που γεμίζει με ποικίλα και διαφορετικά περιεχόμενα. Για κάποιους σημαίνει (και) την δημουργία νέου κράτους, για πολλούς σημαίνει την απελευθέρωση εδάφους από τα συμφέροντα τον οικοινομικών και πολιτικών ελιτ, και πιο συγκεκριμένα, από το σύμπλεγμα του καθεστώτος του 78 (el règime del 78) – τα κόμματα και τα πρόσωπα που εξασφάλισαν την μετάβαση από την φρανκική δικτατορία στην κοινοβουλευτική μοναρχία- με τα επιχειρηματικά και χρηματιστηριακά συμφέροντα φιλοευρωπαϊκού προσανατολισμού που έχουν επιβάλλει πολιτικές λιτότητας και άγριων περικοπών τα τελευταία χρόνια Μπορεί επίσης να σημαίνει εξέγερση έναντια στο κεφάλαιο ή και το κράτος, ή όλα μαζί τα παραπάνω. Αν κάτι όμως είναι κοινό σε όλη αυτή την ποικιλία ή σύγχυση περιεχομένων είναι ότι σπάει την επίσημη ατζέντα του καταλανικού εθνικισμού, που είχε σα στόχο ένα νέο κράτος με ευρωπαϊκή αναγνώριση κάτω από την ηγεσία επαγγελματίων πολιτικών και οργανικών διανοούμενων του καταλανισμού. 'Εχουμε με άλλα λόγια   την κυοφορία και ανάδυση πιο κοινωνικών περιεχομένων.

2. Το καταλανιστικό συνεπώς κίνημα έχει διασπαστεί ανάμεσα σε μια ειρηνιστική εθνική τάση που ακολουθεί την επίσημη γραμμή, και μια άλλη, πιο νεολαιίστική, που εισάγει ή θέλει να εισάγει κοινωνικά και ριζοσπαστικά ζητήματα – συνήθως όχι διαχωριζόμενη από το εθνικό ζήτημα. Η καυτή πατάτα για τον επισημο καταλανισμό είναι ότι η πολιτική επιδίωση των εγκλειστων ηγετών του καταλανισμού ήταν και είναι οι διμερείς διαπραγματεύσεις με το ισπανικό κράτος, και για αυτό προσπαθούσαν πάντα να δίνουν την εντύπωση σοβαρών συνομιλητών που ηγούνται ενός κινήματος αποτελούμενου από οικογενειάρχες και υπεύθυνους φιλήσυχους ανθρώπους. Το επιχείρημα της ισπανικής δικαιοσύνης και της δεξιάς πτέρυγας του κράτους , από την άλλη πλευρά, ήταν και είναι ότι οι έγκλειστοι είναι ηγέτες ανταρσίας. Ας μην ξεχνάμε ότι το ανώτατο δικαστήριο τους καταδίκασε για “sedición( οργάνωση μαζικού ξεσηκωμού χωρίς βία) και όχι για “rebelión” (ξεσηκωμός με βία, για την ανατροπή του πολιτεύματος ή την απόσχιση ενός μέρος του κράτους) , όπως ζητούσε η εισαγγελία. Η εξέγερση στο δρόμο δίνει επιχειρήματα στην εκδοχή της εισαγγελίας και της πιο δεξίζουσας ταση του ισπανισμού, ενώ δυσκολεύει αφάνταστα την θέση των καταλανών ηγετών και επίσης, ας μην το ξεχναμε, την προοπτική απελευθέρωσης τους. Το επίσημο αφήγημα του καταλανισμού καταρρέει, και αυτό δημιουργεί πλέον, μια κρίση ηγεσίας.

3. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθήσει μεγάλης κλίμακας καταστολή. ‘Ηδη υπάρχουν προφυλακίσεις. Οι αρχές θα ξεψαχνίσουν τα δεκάδες βίντεο για να εντοπίσουν και να συλλάβουν εμπλεκόμενους στα γεγονότα. Σχεδόν σίγουρο ότι θα κατευθυνθούν εναντία στις οργανώσεις της Εsquerra Independentista, (της καταλανιστικής άκρας αριστεράς) και του αντιεξουσιαστικού χώρου. Αυτές οι τάσεις συναντιούνται σε κάποιο βαθμό μέσα στις Comitès de Defensa de la República (CDR), συνελεύσεις γειτονιάς υπέρ της ανεξαρτησίας, όπου γίνεται μια διαρκής ζήμωση και διαπάλη για το περιεχόμενο της έννοιας “ανεξαρτησία”. Σίγουρα επίσης θα συλλάβουν και απλώς νεολαίους χωρίς ιδιαίτερη πολιτική ένταξη. Το ισπανικό κράτος έχει παράδοση ποινικοποίησης ομάδων και οργανώσεων, και δεν περιορίζεται στην σύλληψη in fraganti άμεσα αναμεμιγμένων .

4. Η κατάσταση που διαμορφώνεται λοιπόν αναδυκνύει ένα κενό λόγου από την εξέγερση των τελευταίων ημερών. Η επίσημη ηγεσία του καταλανισμου φυσικά διαχωρίζεται και καταδικάζει. Οι πιο ριζοσπαστικές αντικαπιταλιστές οργανώσεις και συλλογικότητες δεν έχουν εκφράσει στρατηγική και λόγο που να μπορεί να προσφέρει προοπτική στην ριζοσπαστικοποιημένη νεολαία.  Δεν είναι και απλό να ισορροπήσεις ανάμεσα σε  εθνικά και κοινωνικά ζητήματα  με θετικά αποτελέσματα (όχι δηλαδή να λές τα κλισέ “εσωτερικής” κατανάλωσης ) για την υπόθεση της κοινωνικής ισότητας και ελευθερίας όταν οι άλλοι παράγοντες της παιχνιδιού είναι κράτη , κόμματα, μέσα ενημέρωσης και τράπεζες. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι καθε λέξη εδώ έχει ποινικές συνέπειες, οπότε πρέπει να προσέχεις πολύ τί λες και γράφεις.'Ετσι η εξέγερση μένει, ας πούμε, ορφανή. Κανείς δεν την υιοθετεί, κανείς δεν λέει ότι την αποδέχεται. Αυτό ίσως  να είναι σε ένα βαθμό κι η μοίρα της, και τα μεγάλα γεγονότα  να γίνονται τη στιγμή που εμφανίζεται η εξαίρεση.